TL;DR: జీఎన్ సాయిబాబా యొక్క విషాద మరణం-ఒక కార్యకర్త మరియు వీల్‌చైర్‌ను ఉపయోగించే విద్యావేత్త-జైళ్లలో ఉన్న వైకల్యాలున్న వ్యక్తుల హక్కులను కాపాడడంలో భారతదేశం వైఫల్యాన్ని హైలైట్ చేస్తుంది. దుర్బలమైన వ్యక్తులను నిర్లక్ష్యం మరియు దుర్వినియోగం నుండి రక్షించడానికి నేర న్యాయ వ్యవస్థలో తక్షణ సంస్కరణలు ఎంత అవసరమో అతని పరీక్ష నొక్కి చెబుతుంది. సవాళ్లను అన్‌ప్యాక్ చేద్దాం మరియు #వికలాంగుల హక్కుల ఉద్యమం కోసం ముందుకు వెళ్లే మార్గాన్ని నిర్దేశిద్దాం.
🏥 సాయిబాబా పోరాటం: వ్యవస్థాగత అంతరాల ప్రతిబింబం
పోలియో అనంతర పక్షవాతం కారణంగా 90% వైకల్యం ఉన్న GN సాయిబాబా, అతని ఆరోగ్యం మరింత దిగజారడంతో దాదాపు ఒక దశాబ్దం పాటు జైలు జీవితం గడిపారు. ఆరోగ్య సంరక్షణ, ర్యాంప్‌లు లేదా సరైన పరిశుభ్రత సౌకర్యాలకు ప్రాప్యత వంటి సహేతుకమైన వసతి లేకపోవడం-భారత వికలాంగుల హక్కుల చట్టం (RPDA), 2016 మరియు అంతర్జాతీయ మానవ హక్కుల సమావేశాలు రెండింటినీ ఉల్లంఘించింది. ఈ సంవత్సరం ప్రారంభంలో అభియోగాల నుండి విముక్తి పొందినప్పటికీ, అతను శస్త్రచికిత్స అనంతర సమస్యల నుండి అక్టోబర్ 12, 2024న మరణించాడు. అతని మరణం కార్యకర్తలలో ఆగ్రహాన్ని రేకెత్తించింది, నిర్బంధంలో నిర్లక్ష్యం కేవలం నిర్లక్ష్యం కాదు-ఇది మానవ హక్కుల ఉల్లంఘన అని నొక్కిచెప్పారు.
సాయిబాబా యొక్క దుర్వినియోగం 2021లో ప్రాథమిక ఆరోగ్య సేవలను నిరాకరించిన తరువాత కస్టడీలో మరణించిన జెస్యూట్ పూజారి స్టాన్ స్వామి యొక్క విషాదాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. ఈ కేసులు వికలాంగ ఖైదీల పట్ల క్రూరంగా ప్రవర్తించడాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి, ఇక్కడ న్యాయ వ్యవస్థ వసతి కల్పించడంలో విఫలమవ్వడమే కాకుండా వారి గౌరవం మరియు మనుగడను చురుకుగా విస్మరిస్తుంది.
💪 భారతదేశంలో వికలాంగుల హక్కులు: పురోగతి & రోడ్‌బ్లాక్స్
2008లో వికలాంగుల హక్కులపై UN కన్వెన్షన్‌ను (CRPD) భారతదేశం ఆమోదించింది, జైళ్లతో సహా యాక్సెస్ చేయగల వ్యవస్థలకు కట్టుబడి ఉంది. కానీ నేర న్యాయ వ్యవస్థ చాలా లోపభూయిష్టంగానే ఉంది. అనేక జైళ్లలో వికలాంగ ఖైదీలకు వసతి కల్పించడం చాలా తక్కువగా ఉంది మరియు వైకల్యాలున్న ఖైదీల డేటా కూడా సేకరించబడలేదు-తాజా నేషనల్ క్రైమ్ రికార్డ్స్ బ్యూరో నివేదికలలో ఇది ఒక స్పష్టమైన మినహాయింపు.
RPDA 2016 మరియు మెంటల్ హెల్త్‌కేర్ యాక్ట్, 2017 ద్వారా కొంత పురోగతి సాధించినప్పటికీ, జైలు సంస్కరణలు వెనుకబడి ఉండటంతో ప్రధానంగా సాధారణ ప్రాప్యతపై దృష్టి కేంద్రీకరించబడింది. మోడల్ జైళ్ల చట్టం, 2023 ప్రకారం వికలాంగులకు అనుకూలమైన నిబంధనలు ఏవీ లేవు, ఇది మహిళలు మరియు లింగమార్పిడి ఖైదీల వంటి ఇతర బలహీన సమూహాలకు నిర్దిష్ట మార్గదర్శకాలను అందిస్తుంది.
🌏 ఇతర దేశాల నుండి భారతదేశం ఏమి నేర్చుకోవచ్చు?
స్వీడన్ మరియు కెనడా వంటి అనేక దేశాలు ప్రత్యేక ఆరోగ్య సేవలు మరియు వికలాంగ ఖైదీలకు వసతితో కూడిన జైలు ఫ్రేమ్‌వర్క్‌లను కలిగి ఉన్నాయి. దీనికి విరుద్ధంగా, భారతదేశం యొక్క అధిక రద్దీ మరియు తక్కువ నిధులతో కూడిన జైలు వ్యవస్థ వికలాంగ ఖైదీలను మరింత దూరం చేస్తుంది. అంగవైకల్యం-నిర్దిష్ట హెల్త్‌కేర్ యూనిట్లు మరియు ఇన్‌క్లూజివ్ పాలసీలపై సిబ్బందికి శిక్షణ వంటి ఉత్తమ పద్ధతులను ఏకీకృతం చేయడం ఈ అంతరాన్ని తగ్గించగలదు.
నార్వే వంటి దేశాలు కూడా శిక్ష కంటే పునరావాసం, మానసిక మరియు శారీరక శ్రేయస్సుపై దృష్టి పెడతాయి. భారతదేశం తన జైళ్లను మరింత మానవీయంగా మరియు అంతర్జాతీయ మానవ హక్కుల చట్టాలకు అనుగుణంగా చేయడానికి ఈ ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ల నుండి ప్రేరణ పొందగలదు.
🚀 భారతదేశంలో ఏమి మారాలి?
జైళ్లు వైకల్యాలున్న ఖైదీల గౌరవం మరియు ఆరోగ్యాన్ని గౌరవించేలా ఉండేలా ముందుకు సాగడానికి వ్యవస్థాగత సంస్కరణలు అవసరం:
తప్పనిసరి డేటా సేకరణ: సమర్థవంతమైన జోక్యాలను రూపొందించడానికి ఖైదీల వైకల్య స్థితిని ప్రభుత్వం తప్పనిసరిగా ట్రాక్ చేయడం ప్రారంభించాలి.
వికలాంగులకు అనుకూలమైన మౌలిక సదుపాయాలు: జైళ్లకు ర్యాంప్‌లు, అందుబాటులో ఉండే టాయిలెట్‌లు మరియు వికలాంగ ఖైదీల కోసం రూపొందించిన ఆరోగ్య సంరక్షణ అవసరం.
చట్టపరమైన రక్షణలు మరియు శిక్షణ: వికలాంగ ఖైదీలను జాగ్రత్తగా నిర్వహించడానికి చట్టాన్ని అమలు చేసే సిబ్బంది మరియు న్యాయవ్యవస్థ సిబ్బంది తప్పనిసరిగా సున్నితత్వ శిక్షణను పొందాలి.
పౌర సమాజ ప్రమేయం: జైలు పరిస్థితులను పర్యవేక్షించడంలో మరియు సంస్కరణల కోసం ఒత్తిడి చేయడంలో NGOలు మరియు వికలాంగ హక్కుల కార్యకర్తలు క్రియాశీల పాత్ర పోషించాలి.
📣 ఎవరు నాయకత్వం వహించాలి?
సామాజిక న్యాయం మరియు సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల భాగస్వామ్యంతో ఈ సంస్కరణలకు నాయకత్వం వహించాలి. జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ (NHRC) మరియు పౌర సమాజ సంస్థలతో సమన్వయం చేయడం వలన విధాన మార్పులు క్షేత్రస్థాయిలో అమలులోకి వచ్చేలా చూస్తాయి. అదనంగా, న్యాయవాద ఉద్యమాలు అట్టడుగు ఖైదీల హక్కులను మరింతగా పరిరక్షించే UN కన్వెన్షన్ అగైనెస్ట్ టార్చర్ (UNCAT) యొక్క ఆమోదం కోసం ఒత్తిడి చేయాలి.
💬 మాట్లాడుకుందాం
సాయిబాబా దుర్ఘటన మరణం వికలాంగ ఖైదీలు ఎదుర్కొంటున్న అన్యాయాలను గుర్తుచేస్తుంది. మానవ హక్కుల ప్రమాణాలకు అనుగుణంగా భారతదేశం జైలు వ్యవస్థను ఎలా సృష్టించగలదు? మీ ఆలోచనలను దిగువకు వదలండి మరియు సంభాషణలో చేరండి!
